W naszym kraju każda kobieta, posiadająca polskie obywatelstwo, ma zapewniona darmową opiekę medyczną w ciąży i okresie okołoporodowym. Dzięki specustawie, uchwalonej przez polski sejm po wybuchu wojny, takie samo prawo mają obywatelki Ukrainy, które przekroczyły granicę Polski po 24 lutego 2022 roku. Oznacza to, że ciężarne Ukrainki mieszkające w Polsce, mogą zgłosić się do przychodni, w której będą mogły prowadzić ciążę pod okiem specjalisty. W Polsce nie obowiązuje rejonizacja, wystarczy więc, że przyszła mama zapisze się do przychodni, która ma podpisaną umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia i świadczy usługi w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej.
Koordynowana opieka nad kobietą w ciąży obejmuje opiekę medyczną nad matką na każdym etapie ciąży, a także w czasie porodu i połogu, obejmuje też opiekę nad jej nowo narodzonym dzieckiem – wszystko w ramach ubezpieczenia NFZ. W razie problemów zdrowotnych, ciężarna może zostać skierowana do szpitala, w którym zostanie przyjęta na oddział patologii ciąży. Podobnie jest w czasie porodu – kobieta może zgłosić się do wybranego przez siebie szpitala położniczego, gdzie urodzi dziecko pod opieką specjalistów – jej poród, także przez cesarskie cięcie, jeśli takie będą wskazania medyczne, oraz pobyt w szpitalu zostanie refundowany w ramach opieki sprawowanej nad każdą ciężarną.
Jak wygląda opieka nad przyszłą mamą?
Zakres opieki perinatalnej wyznaczają standardy opieki okołoporodowej, czyli rozporządzenie ministra zdrowia. Kobieta ma prawo do bezpłatnych wizyt u ginekologa oraz do badań, które zleci jej lekarz. Jeśli ciąża przebiega prawidłowo, może prowadzić ciążę nie u ginekologa położnika, lecz u położnej, która w Polsce może zlecać badania i świadczenia zdrowotne w zakresie opieki okołoporodowej czy wystawiać recepty. Jeśli ciąża jest patologiczna, specjalista może skierować pacjentkę na oddział patologii ciąży, gdzie będzie monitorowany jej stan zdrowia oraz przebieg ciąży. Do powikłań zalicza się rozpoznanie podczas ciąży nadciśnienia, stanu przedrzucawkowego czy ryzyko przedwczesnego porodu.
Opieka nad kobietą w ciąży obejmuje około 10 wizyt u lekarza lub położnej: przynajmniej dwie wizyty w I trymestrze, trzy w II oraz cztery w III trymestrze ciąży. Pierwsza wizyta powinna odbyć się przed 10. tygodniem ciąży. To istotne nie tylko z punktu widzenia zdrowia mamy i dziecka (lekarz podczas spotkania przekaże przyszłej mamie informacje dotyczące zachowań prozdrowotnych w czasie ciąży), to również warunek do otrzymania jednorazowej zapomogi, tzw. becikowego, która przysługuje – w myśl wspomnianej specustawy – także Ukrainkom.
Oprócz jednorazowej zapomogi, kobieta oczekująca dziecka ma prawo do darmowych badań, dzięki którym specjalista może monitorować zdrowie jej i nienarodzonego maluszka. Bezpłatna opieka perinatalna obejmuje m.in. trzy badania ultrasonograficzne oraz czwarte – po 40. tygodniu ciąży. Pozwalają one ocenić kondycję i wielkość płodu oraz wykryć ewentualne ciężkie choroby lub wady dziecka. Po każdej wizycie lekarz zleca też inne badania, wśród nich morfologię i badania moczu. Jeden raz kobieta ciężarna musi wykonać test obciążenia glukozą, który wykluczy cukrzycę ciążową – robi się go między 21. a 28. tygodniem ciąży, raz też przeprowadzany jest posiew w pochwy w kierunku paciorkowców B-hemolizujących (w 33.-37. tygodniu). Inne badania wykonywane bezpłatnie w ramach sprawowanej opieki to: badanie w kierunku kiły (VDRL), w kierunku HIV i HCV (wirusowe zapalenie wątroby typu C), toksoplazmozy i różyczki, cytologia oraz test na przeciwciała anty-D u kobiet posiadających krew Rh (–), czyli badanie zapobiegające konfliktowi serologicznemu.
Opieka położnej środowiskowej
Oprócz opieki zdrowotnej, każda przyszła matka ma prawo do edukacji przedporodowej i opieki położnej środowiskowej, którą wybiera się składając deklarację w przychodni. Świadczenie to jest również refundowane przez NFZ. Opieka położnej przysługuje jeszcze przed porodem: ciężarna może umówić się na spotkanie, na którym dowie się, jak dbać o siebie w ostatnich miesiącach ciąży, jak przygotować się do porodu oraz otrzyma aktualną wiedzę na temat opieki nad noworodkiem. Wizyty położnej w domu są dostępne 1 raz w tygodniu od 21. do 31. tygodnia ciąży (maksymalnie 10 wizyt) oraz 2 razy w tygodniu od 32. tygodnia ciąży do ukończenia ciąży (maksymalnie 16 wizyt).
Położna zapewnia również opiekę pacjentce po porodzie. Gdy świeżo upieczona mama wróci do domu z noworodkiem, położna środowiskowa odwiedzi ją 2 razy w ramach tzw. wizyt patronażowych. Spotkania te powinny odbyć się w trakcie 2 pierwszych miesięcy życia dziecka, ale pierwsze – najpóźniej w drugiej dobie po zgłoszeniu narodzin maluszka. W trakcie wizyty patronażowej położna, która opiekuje się kobietą w połogu, oceni jej stan zdrowia po ciąży i porodzie, może zdjąć jej szwy po cesarskim cięciu lub ocenić ranę po nacięciu krocza. Zbada też noworodka, sprawdzi czy prawidłowo ssie i przybiera na wadze. Jeśli tak nie będzie, mama otrzyma od położnej aktualną wiedzę na temat laktacji, pomoc w zakresie karmienia piersią i pielęgnacji maleństwa.
