Każda ciężarna w Polsce ma prawo do darmowych badań w okresie trwania ciąży. Są one obowiązkowe (nawet przy prawidłowym przebiegu ciąży) – dzięki nim lekarz monitoruje przebieg ciąży i rozwój płodu. Lista badania w ciąży ustalona jest w rozporządzeniu dotyczącym standardów opieki okołoporodowej.
Badania, które w ciąży należy wykonać, zleca lekarza lub położna prowadzącą ciążę, a refunduje je NFZ. Wszystkie wyniki są wpisywane w kartę ciąży i stanowią niezbędną dokumentację przebiegu ciąży.
Badania w ciąży – jak wygląda opieka nad ciężarną?
W standardach opieki okołoporodowej znajduje się harmonogram badań, które należy wykonać w ciąży. Są one zlecane podczas wizyt u ginekologa – każda ciężarna w trakcie 9 miesięcy powinna mieć ok. 10 takich wizyt. Pierwsza z nich powinna odbyć się do 10. tygodnia ciąży, a ostatnia w 38.-39. tygodniu ciąży (lub po 40., jeśli do tego czasu nie nastąpił poród).
Podczas każdej wizyty lekarz bada pacjentkę ginekologicznie, ale również dokonuje pomiaru ciśnienia krwi, dokonuje pomiaru masy ciała, podaje wskazówki dotyczące zdrowego stylu życia oraz zleca jej serię badań diagnostycznych. Co miesiąc będzie to badanie krwi i moczu, 4 razy w trakcie ciąży zleci badanie ultrasonograficzne. Co jakiś czas, zgodnie z harmonogramem, skieruje ją na inne badania genetyczne, laboratoryjne czy prenatalne. W trakcie ciąży konieczne jest też wykonanie cytologii oraz posiewu.
Kalendarz badań w ciąży
- Badania w I trymestrze ciąży
Pierwsze badania specjalista zleca podczas pierwszej wizyty, która powinna odbyć się do 10. tygodnia ciąży. Po przeprowadzeniu wywiadu i wykonaniu podstawowych badań, pobierze próbkę do badania cytologicznego. Wypisze też skierowania na testy, których wyniki ciężarna powinna przynieść na następną wizytę. Są to następujące badania: analiza moczu i pobranie krwi w celu oznaczenie grupy krwi wraz z czynnikiem rh, morfologia, badanie poziomu cukru we krwi, oznaczenie TSH (hormonu tarczycy w ciąży), badania w kierunku kiły (VDRL), HIV i HCV, badanie w kierunku toksoplazmozy i różyczki. Możesz też poprosić o potwierdzenie obecności pęcherzyka ciążowego – to badanie można wykonać, jeśli lekarz dysponuje w gabinecie aparatem do USG w ciąży, ale nie jest ono obowiązkowe.
Na drugiej wizycie między 11. a 14. tygodniem ciąży, lekarz zleci wykonanie badania USG ciąży, tzw. genetycznego. To standardowe badanie, które pozwala na ocenę anatomiczną płodu, wykluczenie wad oraz na określenie wieku ciąży na podstawie rozmiarów maluszka.
- Badania w II trymestrze ciąży
Wśród zalecanych badań między 15. a 20. tygodniem znajduje się morfologia krwi oraz badanie moczu. Przyszła mama dostanie również skierowanie na badanie USG w ciąży, które należy wykonać między 18. a 22. tygodniem. To tzw. badania połówkowe. Celem badania jest ocena budowy płodu, jego narządów wewnętrznych, w tym serca czy nerek, oraz ocenę masy, wyglądu i położenia łożyska. Wykonanie badania umożliwi czasem poznanie płci dziecka.
Między 21. a 26. tygodniem, lekarz dokona, jak zwykle, pomiaru ciśnienia krwi i masy ciała oraz oceni czynność serca płodu. Zleci też badania laboratoryjne w kierunku toksoplazmozy oraz tzw. krzywą cukrową, czyli ocenę stężenia glukozy we krwi po wypiciu 75 g glukozy na czczo, po 1 i 2 godz. od jej podania (do zrobienia między 24.–26. tygodniem). To również moment na badanie przeciwciał anty-D u kobiet Rh (–), czyli badań zapobiegającym konfliktowi serologicznemu.
- Badania w III trymestrze ciąży
Niezbędne badania między 27. a 32. tygodniem to morfologia krwi, badanie ogólne moczu oraz USG trzeciego trymestru ciąży, które pozwala ocenić, czy dziecko rozwija się i rośnie prawidłowo do swego wieku oraz czy nie wykazuje obecności wad wrodzonych.
W czasie wizyty między 33. a 37. tygodniem ciąży przyszła mama będzie mieć pobraną próbkę na posiew z pochwy i odbytu w kierunku paciorkowców B-hemolizujących (35.–37. tydzień ciąży). Lekarz przeprowadzi też ocenę ruchów płodu oraz czynności jego serca. Na tym etapie ciąży powinno się zrobić morfologię, badanie moczu, antygenu HBs (WZWB), test w kierunku HIV, VDRL i HCV.
Ostatnia wizyta ma miejsce w 38. – 39. tygodniu. Położnik wypisze skierowanie na badania moczu i krwi, których wyniki powinny znaleźć się w dokumentacji do szpitala. Jeśli poród nie nastąpi w terminie, po 40. tygodniu konieczne jest wykonywanie badań KTG i USG – należy je powtarzać do końca ciąży.
Badania prenatalne refundowane
W ramach NFZ można przeprowadzić również nieinwazyjne badania prenatalne, czyli dokładniejsze testy z krwi, np. test PAPP-A, wykrywające ryzyko wystąpienia m. in. zespołu Downa, Patau i Edwardsa. Przeprowadzenie badań prenatalnych w kierunku wad genetycznych i wrodzonych w I i II trymestrze ciąży jest bezpłatne dla kobiet z czynnikami ryzyka, czyli ciężarnych po 35. roku życia (kiedy zagrożenie wadami wzrasta), które wcześniej urodziły dziecko z chorobą genetyczną lub wadą wrodzoną oraz tych, które miały nieprawidłowe wyniki badania USG w I trymestrze.
W razie wykrycia problemów, kobiecie w ciąży zaleca się również wykonanie badań prenatalnych inwazyjnych, np. amniopunkcji czy kordocentezy.
