Pierwszy rok życia dziecka to okres wyjątkowo dynamicznego rozwoju. Dziecko nie tylko podwaja swoją wagę urodzeniową i rośnie średnio 25 cm, ale i zdobywa wiele umiejętności. Zadaniem rodziców w tym czasie jest dbanie o zdrowie oraz wspieranie rozwoju niemowlaka.
Kamienie milowe w 1. roku życia
Umiejętności takie jak pierwszy uśmiech, pierwszy krok czy machanie na pożegnanie nazywane są kamieniami milowymi w rozwoju. Kalendarz rozwoju dziecka podaje je w formie tabel, w których obok umiejętności podany jest orientacyjny wiek, w którym dziecko powinno ją zdobyć. Słowo „orientacyjny” jest istotne, ponieważ każde niemowlę rozwija się we własnym tempie.
Kamienie rozwojowe dotyczą wszystkich obszarów: zarówno rozwoju motorycznego (np. samodzielne siadanie czy raczkowanie), poznawczego (zainteresowanie zabawkami, uczenie się), społecznego (pierwszy uśmiech, rozwój mowy), jak i emocjonalnego (np. lęk separacyjny).
Rozwój dziecka miesiąc po miesiącu
W pierwszym miesiącu życia noworodek głównie leży na plecach, ale w tej pozycji ćwiczy mięśnie: macha kończynami, choć nie robi tego świadomie, nie jest już zwinięty jak embrion, lecz rozprostowuje kończyny. Pierwsze tygodnie życia to czas, gdy głównym sposobem porozumiewania się noworodka jest płacz, którym komunikuje głód, zmęczenie, nudę. Uspokaja się, gdy jest kołysany lub gdy stwarza mu się warunki przypominające okres życia płodowego – ciepło, ciemność, cichy szum i ciasne otulenie dają mu poczucie bezpieczeństwa. Dziecko w pierwszym miesiącu kieruje się odruchami – szuka piersi, reaguje na bodźce, takie jak głośny dźwięk, głos mamy czy jej zapach.W 2.–4. miesiącu życia ciało dziecko jest sztywniejsze, malec uczy się utrzymywać główkę w pionie, obracać z brzuszka na plecy oraz podpierać na przedramionach w leżeniu na brzuchu. Widać też społeczny i emocjonalny rozwój niemowlęcia – zaczyna rozpoznawać bliskich, głużyć, porozumiewa się z nimi machając raczkami i nóżkami. Płacze, gdy nie widzi mamy, a uśmiecha się, gdy do niego podchodzi. Zaczyna rozumieć, że jego krzyk wywołuje reakcje rodziców.
Wiek 4-6 miesięcy to okres ważnych etapów rozwoju dziecka: nauki siedzenia, opierania się na wyprostowanych rączkach, obracanie się wokół własnej osi. Maluszek sięga po przedmioty i chwyta je, a jego paluszki uczą się nimi manipulować. Używa gestów – wyciąga rączki, gdy chce się przytulić, naśladuje dźwięki i mimikę dorosłych. Głośno się śmieje, podąża wzrokiem za przedmiotami i osobami.W 6.–8. miesiącu życia dziecko zaczyna przyjmować pozycję do raczkowania – siedząc podpiera sie na rękach i buja do przodu. Pomaga mu to też sięgać po zabawki położone dalej, umie przekłądać je z ręki do ręki. Dziecko coraz częściej porozumiewa się sylabami: dada, mama, baba… Umie bawić się w „a kuku!” i rzuca przedmioty na ziemię, aby obserwować skutek swoich działań. Dziecko reaguje na swoje imię.
8-10-miesięczne niemowlę chodzi na czworakach, próbuje też podciągać się do stania, np. w łóżeczku. Jego dłonie trenują chwyt pensetowy – łapie małe przedmioty palcem wskazującym i kciukiem. Dzieci w tym okresie piją same z butelki i gryzą chrupki. Mówią w swoim języku dużo i głośno, trenując swoje możliwości głosowe. W ósmym miesiącu malec kojarzy słowa z przedmiotami i rozumie, że on i mama to dwie różne osoby, dlatego dziesiąty miesiąc to apogeum lęku separacyjnego.
W ostatnich miesiącach pierwszego roku życia dziecko raczkuje, co silniejsze maluchy próbują stawać przy meblach i robić pierwsze kroki, wspinać się na kanapę.
W 10. miesiącu życia dziecko pokazuje placem na przedmioty, które nazywasz, potrafi bawić się dużymi klockami, sorterami, przewraca strony książki i wskazuje narysowanego na nich pieska czy kotka. Umie naśladować ich odgłosy. Boi się obcych, potrafi znaleźć zabawki ukryte pod pieluszka, bo rozumie, że choć ich nie widać, to one nadal istnieją. Wykonuje proste prośby, np. daj piłkę.
Prawidłowa dieta w 1. roku życia
Niemowlę intensywnie się rozwija, więc potrzebuje prawidłowego odżywiania. Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia dzieci do 6. miesiąca powinny być karmione wyłącznie piersią. W drugim półroczu życia (bez względu na rodzaj wypijanego mleka), powinny mieć rozszerzaną dietę.
Konsystencja pierwszych stałych posiłków musi być dopasowana do możliwości dziecka: pierwsze potrawy powinny mieć postać przecierów, potem papek, aż wreszcie małych kawałeczków. Obecnie specjaliści nie określają momentu wprowadzania produktów, ale zalecają, aby rozszerzanie diety zacząć od warzyw i owoców, potem kaszek, a następnie mięsa, nabiału oraz ryb. Wprowadzania produktów potencjalnie alergizujących (jak jajka czy gluten), nie powinno być opóźniane – badania pokazały, że nie wpływa to pozytywnie na zmniejszenie ryzyka alergii. Gluten należy wprowadzać do diety dziecka między 17. tygodniem a 12. miesiącem życia.
Bilanse i szczepienia
Zaraz po urodzeniu dziecka, należy zapisać je do pediatry w przychodni POZ, a następnie regularnie chodzić na kontrole i szczepienia. Dzieci w pierwszym roku życia, zgodnie z kalendarzem szczepień, powinny otrzymać szczepionki w 2., 4., 5.-6. oraz 7. miesiącu życia. Co 1-2 miesiące powinny być badanie, mierzone i ważone przez pediatrę, który na podstawie siatek centylowych i obserwacji maluszka, oceni jego stan. To tzw. bilans zdrowia. Pediatra poda wskazówki dotyczące żywienia dziecka, skoryguje błędy rodziców i zasugeruje, jak prawidłowo wspierać odporność, sprawdzi, czy rozwój przebiega prawidłowo. Na kolejne bilanse trzeba zgłosić się z dzieckiem po ukończeniu 2 lat, potem w wieku przedszkolnym: w wieku 4, 6, 10, 13, 15 i 18 lat.
